Diabetes mellitus type 2 en Ayurveda

In 2019 veroorzaakten diabetes en door diabetes veroorzaakte nierziekten naar schatting 2 miljoen sterfgevallen wereldwijd. Diabetes staat op de achtste plaats van belangrijkste doodsoorzaken wereldwijd (hart- en vaatziekten blijven de grootste oorzaak), gevolgd door nierziekten, een veelvoorkomende complicatie van diabetes. Wat dit nog alarmerender maakt, is de wereldwijde toename van diabetes. Het aantal mensen met diabetes is gestegen van 108 miljoen in 1980 naar 422 miljoen in 2014.

Ondanks dat men al millennia lang weet hoe gevaarlijk diabetes is, is het opvallend hoe “genormaliseerd” het hebben van diabetes in de huidige samenleving is geworden. Veel mensen, vooral zij met diabetes in de familie, zijn gaan geloven dat diabetes een normaal onderdeel is van veroudering. Dit is echter een ernstig misverstand over wat er werkelijk in het lichaam gebeurt.

Er is niets normaals aan het hebben van diabetes mellitus type 2. Het betekent dat het lichaam zodanig faalt dat iemand zonder medicijnen binnen dagen, weken of maanden zou kunnen overlijden door complicaties van een hoge bloedsuikerspiegel.

Wanneer diabetes type 2 wordt vastgesteld, denken veel mensen dat de achterliggende processen pas kort geleden zijn begonnen. Wat men echter vaak niet beseft, is dat de pathologische processen die tot diabetes leiden al jaren in gang zijn voordat iemand zelfs maar de diagnose prediabetes krijgt. Diabetes ontstaat vaak pas na jarenlange verslechtering van de lichaamsfuncties en ongezonde levensstijlgewoontes.

Wat is de reden waarom de incidentie van diabetes wereldwijd toeneemt? Wat veroorzaakt dit fenomeen? Waarom wordt het hebben van diabetes steeds meer gezien als normaal?

Drie hoofdoorzaken van diabetes

De wereldwijde toename van diabetes komt door meerdere factoren. Zowel moderne geneeskunde als de Ayurveda wijzen drie hoofdoorzaken aan:

1. Ongezonde voeding: overmatig eten bij maaltijden, veelvuldig snacken (bijvoorbeeld om de twee uur iets eten), en te veel calorieën, koolhydraten en/of vetten.
2. Sedentaire levensstijl: minder dan 3000 stappen per dag, geen wekelijkse intensieve activiteit, en onvoldoende matige lichamelijke activiteit (minder dan 30 minuten 2 x week).
3. Chronische stress: langdurige activering van het sympathische zenuwstelsel (vecht-of-vlucht) zonder herstelmomenten.

Door technologische vooruitgang en veranderingen in werk- en leefstijl zijn mensen de afgelopen decennia steeds meer sedentair en chronisch gestrest. Deze stress en inactiviteit beïnvloeden eetgewoonten, wat kan leiden tot te veel eten, snacken en overmatige calorie-inname.

Hoe stress en het dopaminerge systeem bijdragen aan diabetes

Volgens Ayurveda heeft iemands mentale toestand invloed op de relatie met voeding. Mensen die chronische stress ervaren, veranderen vaak onbewust hun eetgewoonten als een manier om met stress om te gaan. Chronische stress veroorzaakt een langdurige activering van het sympathische zenuwstelsel, wat leidt tot een onbalans in het autonome zenuwstelsel. Mensen zoeken hierdoor onbewust troost en ontspanning, wat vaak resulteert in het eten van suiker- en calorierijke voeding.

Het stresshormoon glucagon speelt een belangrijke rol in deze processen. Normaal gesproken is glucagon een regulerend hormoon dat de bloedsuikerspiegel in balans houdt door de lever aan te zetten om glucose vrij te geven. Bij chronische stress stijgen de glucagonwaarden echter langdurig, wat tot verhoogde bloedsuikerspiegels en uiteindelijk tot uitputting van de alvleesklier en lever kan leiden. Dit mechanisme verklaart waarom mensen met chronische stress een groter risico op diabetes hebben.

De rol van technologie en dopamine-uitputting

Moderne technologieën zoals smartphones en social media hebben eveneens een impact op ons dopaminerge systeem, dat ons gevoel van motivatie, tevredenheid en discipline reguleert. Bij overmatig gebruik geven deze technologieën een intense dopamine-afgifte door visuele en auditieve stimulatie, waardoor onze dopaminevoorraad overdag wordt uitgeput. Wanneer dopamine uitgeput raakt, hebben mensen moeite om gezonde gewoontes aan te houden, zoals op tijd eten, sporten en slapen. Dit draagt bij aan de cyclus van stress, ongezond eten en diabetes.

We moeten begrijpen dat de overmatige stress die deze technologieën kunnen veroorzaken, vaak te maken heeft met de invloed op het dopaminerge systeem. Het dopaminerge systeem is een netwerk van neuronen die dopamine als primaire neurotransmitter gebruiken en speelt een rol in onze beslissingen rondom voeding en levensstijl. Elke keer dat we onszelf belonen door gezonde keuzes, zoals beweging, gezonde voeding of zelfzorg, komt dopamine vrij. Echter, verslavende prikkels zoals korte video’s of social media gebruik leiden ook tot dopamine-afgifte, maar op een manier die ons systeem uitput.

De vicieuze cirkel van stress en ziekte

De hersenen hebben een limiet aan de hoeveelheid dopamine die ze per dag kunnen produceren. Bij overmatig gebruik van technologieën raakt deze voorraad sneller uitgeput. Als de dopamine-opslag uitgeput raakt, ervaren mensen chronische stress, wat leidt tot een langdurige activatie van het sympathische zenuwstelsel. Deze toestand bevordert de afgifte van stresshormonen zoals glucagon, wat de eetgewoonten op onbewuste wijze ongezond maakt.

Chronische stress is de oorzaak van vele ziekten, waaronder diabetes. In dit nieuwe technologische tijdperk is het van cruciaal belang dat we de impact van stress en technologie op onze hersenchemie en gezondheid serieus nemen, zodat we de vicieuze cirkel van chronische stress en ziekte kunnen doorbreken.

Ayurvedische therapie

Volgens Ayurveda is diabetes mellitus type 2 een stofwisselingsziekte die voornamelijk de lichaamscellen (Srotas), de alvleesklier (Agnashaya) en de lever (Yakrit) beïnvloedt.

De meeste Ayurvedische therapieën die worden gebruikt om diabetes te behandelen, zijn gericht op het verminderen van insulineresistentie (Srotoshodhana), het verbeteren van de functie van de alvleesklier (Deepana-Pachana) en het ondersteunen van de leverfunctie (Yakrit uttejaka dravya).

Omdat de cellen niet goed meer reageren op insuline, worden vasten (Upavasa) en kruiden zoals fenegriek ingezet om de insulinegevoeligheid te verbeteren.

Daarnaast worden kruiden die de werking van de alvleesklier verbeteren, zoals Amalaki (Emblica officinalis) aanbevolen. Amalaki is rijk aan antioxidanten en vermindert oxidatieve stress op de alvleeskliercellen. Ook Karavellaka / Bitter gourd (Momordica charantia) wordt geadviseerd; deze plant bevat stoffen die de werking van insuline nabootsen en helpt de bloedsuikerspiegel te verlagen, waardoor de alvleesklier minder hard hoeft te werken.

Om de leverfunctie te verbeteren en versnelde gluconeogenese (afgifte van glucose aan het bloed door de lever) te verminderen, kunnen kruiden zoals Guduchi (Tinospora cordifolia) en Meshashringi (Gymnema sylvestre) worden gebruikt. Bij mensen met diabetes is de gluconeogenese 2 tot 3 keer sneller dan bij mensen zonder diabetes, wat leidt tot ongecontroleerde bloedsuikerspiegels.

Anand Mehta (BAMS) – Docent & Ayurveda arts

Sarve bhavantu sukhinaha, sarve santu niramayaha, sarve bhadrani pashyantu, ma kaschid dukha bhag bhavet

May all become happy, may none fall ill, may all see auspiciousness everywhere, may none ever feel sorrow