Purusharthas

De vier levensdoelen volgens Ayurveda

Dharma / Artha / Kama / Moksha

Purushartha (Sanskriet: पुरुषार्थ), betekent vrij vertaald “doelstelling van mensen”. Letterlijk betekent Purusha “mens/het zelf” en Arthas “Doel/ Objectief” De verwijzing naar deze Purusarthas kan men vinden in verschillende teksten van de Indiase filosofie.

Het is niet alleen een sleutelconcept binnen de Ayurveda maar vormt ook een belangrijk aspect binnen de oude Vedische beschavingen en het hindoeïsme. Purushartha verwijst naar de vier juiste doelen of doelstellingen van het menselijk bestaan, het duidt in principe op verschillende waarden te realiseren tijdens het menselijk leven door menselijke inspanning.

De vier Puruṣārtha’s zijn: Dharma (deugd), Artha (rijkdom), Kama (genot) en Moksha (bevrijding).

1. Dharma

Dharma betekent deugd en staat voor rechtvaardigheid, plichtsvervulling en een gezonde set van morele normen, waarden, en ethisch verantwoord handelen.

In het Mahabharata, een oud Indiaas geschrift dat bestaat uit meer dan 110.00 verzen, wordt Dharma genoemd als een ethisch concept, gedefinieerd als dat wat juist en goed is. In Mimamsa-shastra wordt dharma omschreven als een middel om iets te bereiken. Dit betekent dat doeleinden zoals Artha en Kama moeten worden verworven door middel van rechtschapenheid, eerlijkheid en integer handelen.

Je kunt Artha bezitten door te stelen, rijk worden en daardoor alle geneugten van het leven verkrijgen. Maar, wordt dit gezien als het Dharma van een persoon?

In het Mahabharata wordt dharma omschreven als datgene wat de samenleving in stand houdt, en niet dat wat de samenleving ontregeld. Dharma is plicht. Het is het grotere goed om het hoogste te bereiken, d.w.z. Moksa, de bevrijding van wat ons laat lijden. In alle stadia van het menselijk bestaan, als student of als gezinshoofd, als wereldse verzaker of als asceet, moet Dharma als het essentieel worden aanvaard. Dharma is de belangrijkste drang en moet worden ontwikkeld om zowel Artha als Kama te reguleren.

2. Artha

Artha betekent het verwerven van rijkdom en wereldse welvaart, voordeel, winst en rijkdom gebaseerd op economische waarden. Artha vormt een krachtige drang in de menselijke natuur. Verwerving van middelen voor het materiële welzijn is daarom een ​​legitiem sociaal en moreel doel. Mensen hebben nu eenmaal geld nodig om in hun basisbehoeften te voorzien, maar ook voor lichamelijk comfort, (hoger) onderwijs, luxe in het leven, voor erkenning, naam, faam, etc.

In de Vedische teksten staat dat “iemand die van zijn rijkdom geniet en er verdienstelijke daden mee doet, plezier en geluk ervaart”. Artha moet daarom gepaard gaan met liefdadigheid en onbaatzuchtigheid.

Echter, als de drang om geld of bezittingen te zoeken niet wordt beperkt, zal dit leiden tot genotzucht of hebzucht en zal het de weg naar het hoogste goed, d.w.z. Moksha (bevrijding) versperren.

We kunnen dus concluderen dat we in onze geconditioneerde staat grotendeels afhankelijk zijn van Artha, welke vervolgens helpt bij het ervaren en verwezenlijken van Kama (genot).

3. Kama

Kama betekent letterlijk verlangen, of lust. Het verlangen naar zintuigelijk plezier, genot, liefde, intimiteit, genegenheid, genoegdoening en zelfs muziek of kunst. Kama is gekoppeld aan psychologische waarden, en de behoeften, als ook de uiting kan dus van mens tot mens verschillen.

De drang om te genieten en verlangens te bevredigen is diepgeworteld. Het is de meest krachtige drijfveer voor persoonlijke ontwikkeling mits juist gekanaliseerd. Hoewel buitensporige Kama kan leiden tot overmatige toegeeflijkheid, kan de juiste soort Kama individuen helpen hun Dharma met passie te vervullen.

De definitie van plezier in de Kamasutra is als volgt: “Kama is het objectief genieten door middel van de vijf zintuigen van horen, voelen, zien, proeven en ruiken, bijgestaan ​​door de geest en verbonden met de ziel.” Er wordt ook wel gezegd: “Alles wat de mens doet is geïnspireerd door Kama.” Het kan zowel sensueel genot zijn, mentale bevrediging dat voortkomt uit de voldoening van het werk, drang naar seksueel genot, enz. Iedereen is op zoek naar datgene wat plezier en comfort in het leven geeft. Niemand wil op hetzelfde niveau blijven, en iedereen wil progressie maken.

De meeste mensen zijn van mening dat geld de belangrijke factor is bij het bereiken van de geneugten des levens. Het helpt onze verlangens te vervullen. Men kan dus Artha als middel gebruiken en Kama als een verder te verwezenlijken doel. Maar is dit nu werkelijk alles? Is het doel van het menselijk leven dan vervuld? Iemand die veel rijkdom en bezit heeft vergaard, en die volop van alles wat het leven te bieden heeft, heeft kunnen genieten, kan nog steeds een gevoel van onvervuldheid of gemis ervaren. Hij of zij zal nog steeds leed moeten ondergaan. Leed dat voorkomt uit eigen lichaam en geest, leed dat door anderen wordt veroorzaakt, en leed veroorzaakt door de natuurkrachten etc… Hij of zij blijft niet gevrijwaard van ziekte, ouderdom, degeneratie en uiteindelijk de dood. Dit geeft ruimte voor afweging en bezinning en kan de inleiding vormen naar het vierde levensdoel Moksha.

4. Moksha

Etymologisch betekent Moksha ‘ontdoen’ of ‘loslaten’. Moksha wordt meestal vrij vertaald als ‘de weg naar bevrijding’. Het is het pad naar zelfrealisatie en verheffing door het integreren van spirituele waarden. Het leren loslaten wat van lagere orde is, en de bewuste verbintenis aangaan met het spirituele aspect van het menselijk bestaan.

In de Bhagavad-Gita wordt Moksha genoemd als de allerhoogste rust en de hoogste gelukzaligheid. Het is vreugde in het zelf, tevredenheid met het zelf, de hoogste vorm van zelfbevrediging en zelfontplooiing.

Met de hulp en begeleiding van Dharma is het, het laatste, hoogste en meest zuivere doel van het leven, dat alleen door het individu zelf kan worden bereikt. Het is zelfs onmogelijk Moksha te bereiken zonder besef van Dharma, en bijna onmogelijk te bereiken zonder realisatie en vervulling te hebben gevonden in Artha en Kama.

Moksha is een toestand van niet-handelen in relatie tot lichaam, geest en ego, het is een staat van zuiver bewustzijn. Het is zeker niet iets dat automatisch bij de dood verkregen wordt. Het is het stadium waarin de geconditioneerde verlangens van de mens ophouden en daarmee ook de behoefte aan verwezenlijking en vervulling. Omdat het van ultieme waarde is voor de gerealiseerde mens is deze Purushartha het einddoel van het menselijk bestaan. Verder heeft de mens niets te bereiken. Moksha is het ontwaken van het menselijk bewustzijn op het hoogste niveau, vrij van baatzuchtig handelen en vrij van het valse ego (Ahamkara). Het is voor de spiritueel zoekende een mystieke staat die iemand laat loskomen van de oneindige cycli van geboorte en dood (reïncarnatie). Een persoon in deze staat van bewustzijn heeft geen plichten meer te vervullen, maar mag wel vrijblijvend voor het welzijn van de mensheid handelen, door geestelijk onderricht te delen. Het is een totale vernietiging van zelfzucht en egoïsme.

Conclusie

De volgorde van Dharma, Artha, Kama en Moksa komt overeen met de ontwikkeling van de menselijke natuur. Het zijn geen vage begrippen uit het verre verleden, nee het is voor de hedendaagse mens nog steeds van wezenlijk belang om tot voldoening te kunnen komen. Wanneer we als samenleving tot werkelijk beschaving willen komen dienen we deze Purusharthas op een juiste wijze te implementeren.

Dharma wordt altijd hoger gehouden dan Artha en Kama. In feite is Dharma dat wat de mens helpt de verplichtingen van Artha en Kama te vervullen die gericht zijn op het uiteindelijke doel van Moksa.

Nogmaals; alleen Dharma kan helpen bij het bereiken van Moksha  op voorwaarde dat het door middel van Artha en Kama wordt gecultiveerd.

Wanneer Artha als een hoger doel wordt beschouwd dan Dharma, zal het sociale leven gedomineerd worden door onnodig geweld. Wat de een teveel toegeëigend, komt een ander tekort en dit leidt tot spanning, geweld en universele corruptie. Of we nu naar de geschiedenis kijken of de moderne tijd bezien. Het is een van de pilaren van het kwaad.

Als Kama het voornaamste doel van het leven is, zal het leiden tot een sociaal systeem gebaseerd op zintuigelijk plezier en comfort. Moreel verval en desintegratie zullen uiteindelijk volgen. In beide gevallen zal er een moreel vacuüm ontstaan ​​en zullen mensen weinig kans hebben om het pad van het hoogste goed te volgen. De opvatting van een samenleving waarin mensen Artha en Kama nastreven binnen de grenzen van Dharma, en zich zo voorbereiden op de laatste doelstelling, ligt aan de basis van de leer van de vier Purusharthas. Als we deze kennis leren integreren in ons bestaan, dan zijn de ethische afwegingen die we maken, gebaseerd op een gezonde set normen en waarden een basis voor een vredevolle en voorspoedige samenleving.